او خواهد آمد، اگر من و امثال من بگذارند!
خدایا ما را از منتظران حقیقی اش قرار ده
او خواهد آمد، اگر من و امثال من بگذارند!
خدایا ما را از منتظران حقیقی اش قرار دهشهادت امام سجاد علیه السلام تسلیت باد.
شهادت امام سجاد علیه السلام را به محضر حضرت بقیة الله الاعظم و همه ی شیعیان و محبان آن حضرت تسلیت عرض می کنیم:
جرعه ای از دریای حکمت امام سجاد علیه السلام:
علی بن الحسین علیه السلام:
تحف العقول، ص278کفی بنصر الله لک أن تری عدوک یعمل بمعاصی الله فیک.
امام زین العابدین علیه السلام:
در یاری خدا از تو همین بس که ببینی دشمنت در راه دشمنی با تو مرتکب معصیت خدا می شود.
از کجا بفهمم شبهه از القائات شیطان است یا سؤال خوبی است که باید بدنبال پاسخش بروم؟
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
شاید برای بسیاری تا کنون شبهات اعتقادی پیش آمده باشد! که ذهن ما را با خود درگیر کرده و یقینیات حق ما رو به سمت شک باطل یا اعتقادات باطل سوق داده!
ملاک تشخیص اینکه الان این شبهه و سؤالی که در ذهنم پیش آمده از القائات شیطان است یا سؤالی است که خوب است به دنبال پاسخش باشم چیست؟
یکی از مؤمنان که اهل علم هم حتی بوده برایش شبهه ای درباب نبوت پیامبر اکرم پیش آمده بوده و از شاگرد اوّل استاد استاد می پرسد؟
شاگرد اوّل استاد استاد بعد از پاسخ دهی به شبهه، آن سؤال را نزد استادِ استاد هم مطرح می کند و نظر ایشان را جویا می شود.
ایشان قبل از پاسخ به شبهه می فرمایند:
به آن شخص بگویید ببیند زمانی که شبهه در ذهنش می آید حالش و احساسش نسبت به خلیفه اول و دوم چگونه است؟
اگر بی تفاوت است و بغض و نفرتی نسبت به آن دو ندارد باید بفهمد که شبهه ی پیش آمده از ناحیه شیطان است و اعتنایی به آن نکند!
اما اگر در همان حال که ذهنش درگیر شبهه و سؤال است دید که نسبت به اولی و دوم بغض و نفرت نیز دارد باید بداند که خوب است به دنبال پاسخ سؤالش برود و در این کار نورانیت هم وجود دارد.
رابطه شکر و ترک معصیت و سخنانی دیگر پیرامون شکر!
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
لَئِن شَکَرْتُمْ لأَزِیدَنَّکُمْ (ابراهیم-7)
اگر شکر کنید حتماً و قطعاً و بدون شک بر نعمت شما مىافزایم (7)
در عبارت لأزیدنّکم، حرف لام، و حرف نون که تشدید دار شده است برای تأکید بر افزودن است یعنی حتماً و بدون شک خواهم افزود!
یعنی شکی نکنید که اگر توفیق پیدا کردید که شکر کنید حتماً خدا قصد کرده است که به شما نعمت را فزونی بخشد، آنچنان که مولا امیرالمومنین علی علیه السلام می فرمایند:
من أُعطِیَ الشُّکرَ لَم یُحَرمِ الزِّیادَةَ.
به کسی که توفیق شکرگزاری داده شود از فزونی یافتن (نعمت) محروم نگردد.
«نهج البلاغه، حکمت 135»
و امام باقر علیه السلام هم در کلامی دیگر می فرمایند:
لا یَنقَطِعُ المَزیدُ من الله حتّی یَنقَطِعَ الشُّکرُ مِنَ العِبادِ.
افزایش نعمت از سوی خداوند قطع نگردد، مگر آن گاه که شکر گزاری بندگان قطع گردد.
«بحار الانوار، ج 71، ص 56»
و امام حسین علیه السلام می فرمایند:
قشُکرُکَ لِنِعمَةٍ سالِفَةٍ یَقتَضى نِعمَةً آنِفَةً؛ شکر تو بر نعمت گذشته، زمینه ساز نعمت آینده است. نزهة الناظر و تنبیه الخاطر،ص80
پس بنابر این می رسیم به این حدیث شیرین از امام رضا علیه السلام:
طوبی لِمَن شَغَل قَلبَه بَشُکرِ النِّعمَةِ.
خوشا به حال کسی که قلبش مشغول است به شکر نعمت.
نزهة الناظر: 128
این قلب که دائم مشغول است، حال سوال این است که مشغول چه باشد بهتر است؟
یکی از بهترین چیزهایی که قلب خوب است به آن مشغول باشد یادآوری کردن نعمات خداوند است!
این مسئله حداقل 2 فایده عظیم دارد!
1- باعث می شود که نعمات الهی برایش فزونی یابد!
2- احساس محبتش نسبت به خدا زیادتر می شود که این آثار بسیار حیرت انگیزی دارد! (آثار ازدیاد محبت خدا در قلب انسان خودش یک مجموعه چندین جلدی شرح و بسط و توضیح می خواهد اما به همین اکتفا می کنیم که ریشه ی بسیاری از مشکلات ما این است که حقیقتاً خیلی خدا را دوست نداریم و حب خداوند در قلبمان نیست)
این مسئله آنقدر مهم است که مولا امیرالمومنین علی علیه السلام در مناجات شعبانیه می فرمایند:
إِلَهِی لَمْ یَکُنْ لِی حَوْلٌ فَأَنْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِیَتِکَ إِلا فِی وَقْتٍ أَیْقَظْتَنِی لِمَحَبَّتِکَ
خدایا برایم نیرویى نیست که خود را بوسیله آن از عرصه نافرمانىات (و معصیتت) بیرون برم، مگر آنگاه که به محبّتت بیدارم سازى
یعنی تا انسان محبت خدا در دلش جای نگیرد حقیقتاً توان ترک معصیت ندارد!
شما وقتی عاشق شدی هر چه محبوبت بخواهد برایش انجام می دهی و کاری نمی کنی که محبوبت را برنجاند بدون اینکه کمترین زحمتی برایت داشته باشد!
حال اگر محبت خدا هم در دل نشست دیگر اطاعت از فرمان خدا و دوری کردن از کاری که خدا نمی پسندد برای انسان سخت نخواهد بود!
و انسان فطرتاً از کسی که به او هدیه دهد و محبت کند و او را مورد احسانش قرار دهد و گره از مشکلاتش حل کند و... احساس محبت در قلبش پیدا می کند!
حال اگر این بی نهایت محبت های خدا را انسان یادآور شود در قلبش چه احساسی نسبت به خدا پیدا می کند؟
این که بدون مشکل می تواند قضای حاجت کند
اینکه چشمانش می بیند
روزی سوار اتوبوس بودم، پسر جوانی را دیدم که معلول حرکتی بود و کنترل حرکت دستانش و سر و گردنش را نداشت، شاید نزدیک 3 ایستگاه طول کشید تا بتواند به چه مشقتی یک اس ام اس چند کلمه ای ارسال کند!
واقعاً با خود گفتم: خدایا شکرت که کنترل اعضای بدنم را در اختیار دارم
آنجا حس کردم که واقعاً بنده ی ناسپاس و ناشکری هستم
و حقیقتاً وقتی با خود صادقانه می اندیشم می بینم که از مصادیق بارز این آیه ی شریفه هستم:
وَآتَاکُم مِّن کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ
و از هر چه از او خواستید به شما عطا کرد و اگر نعمتخدا را شماره کنید نمىتوانید آن را به شمار درآورید قطعا انسان ستمپیشه ناسپاس است
امام صادق علیه السلام در توضیح آیه بالا می فرمایند:
ال الصادق علیه السلام : لَو کانَ عِندَ اللّه عِبادَةٌ تَعَبَّدَ بِها عِبادُهُ المُخلِصُونَ أفضَلَ مِنَ الشُّکرِ عَلى کُلِّ حالٍ لاَءطلَقَ لَفظَهُ فیهِم مِن جَمیعِ الخَلقِ بِها فَلمّا لَم یَکُن أفضَلَ مِنها خَصَّها مِن بَینِ العِباداتِ وخَصَّ أربابَها، فَقالَ تَعالى (وقَلیلٌ مِن عِبادىَ الشَّکُورُ)؛ اگر نزد خداوند عبادتى بهتر از شکرگزارى در همه حال بود که بندگان مخلصش با آن عبادتش کنند، هر آینه آن کلمه را درباره همه خلقش به کار مى برد، اما چون عبادتى بهتر از آن نبود از میان عبادات آن را خاص قرار داد و صاحبان آن را ویژه گردانید و فرمود: «واندکى از بندگان من سپاسگزارند» . کنزالعمال، ج13، ص151، ح36472
و در پایان دعوت می کنم که به این حدیث شریف بیاندیشیم:
أوحَى اللّه تَعالى إلى موسى علیه السلام یا موسى اُشکُرنى حَقَّ شُکرى فَقالَ : یا رَبِّ وَکَیفَ أشکُرُکَ حَقَّ شُکرِکَ، ولَیسَ مِن شُکرٍ أشکُرُکَ بِهِ إلاّ وأنتَ أنعَمتَ بِهِ عَلَىَّ؟! فَقالَ : یا موسى اَلنَ شَکَرتَنى حینَ عَلِمتَ أنَّ ذلِکَ مِنّى؛ خداى تعالى به موسى علیه السلام وحى فرمود که: اى موسى مرا چنان که باید شکر کن. موسى عرض کرد: پروردگارا چگونه تو را چنان که باید شکر گویم حال آن که هر شکرى که تو را مى گویم خود نعمتى است که تو به من ارزانى داشته اى؟ فرمود: اى موسى حال که دانستى توفیق آن شکر را هم من به تو داده ام، شکر مرا ادا کرده اى. نهج البلاغه، خطبه 91 همواره باید شاکر باشیم و همواره بدانیم که همین توفیق شکر هم شکر می خواهد و کسی را توان آن نیست که حق شکر را بجای آورد و همواره معترف باشیم که تقصیر داریم و عاجزیم از شکر خداوند کریم. وَاللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ
مراقبه را از کجا شروع کنم؟
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا (آیه 9 سوره شمس)
همانا به درستی که هر کس نفسش را تزکیه نفس کرد رستگار شد
از شاگرد اول استادِ استاد پرسیدم: من مراقبه را از کجا شروع کنم؟
شنیده ام زبان بسیار مهم است و روایات (1) هم این مسئله را تأیید می کند! یا نماز اول وقت را اول درست کنم؟ یا به نقاط ضعفم که بیشتر در آنها گرفتار گناهم بپردازم؟
گفتند:
انسان باید اول آن معصیتهایی را که بیشتر گرفتار است با آنها مبارزه کند و مراقبه نمایند همانطور که به طور مثال الآن که داعش در عراق فعال شده و کردستان عراق از آن متأثر است طبیعتاً تمرکز نیروها باید در منطقه کردستان بیشتر شود
در مُلک نفس انسان هم باید شخص بیشتر تمرکز و توانش را بر مبارزه و مراقبه معاصی ای بگذارد که بیشتر به آنها مبتلا است!
اگر برایتان مفید بود لطفاً در حق مادرم و مرحوم پدرم دعایی بفرماید...
(1) در خطبه 176 نهج البلاغه ی شریف می فرمایند:
وَ اللَّهِ مَا أَرَى عَبْداً یَتَّقِی تَقْوَى تَنْفَعُهُ حَتَّى [یَخْتَزِنَ] یَخْزُنَ لِسَانَهُ ...
وَ لَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلوات الله علیه:
لَا یَسْتَقِیمُ إِیمَانُ عَبْدٍ حَتَّى یَسْتَقِیمَ قَلْبُهُ
وَ لَا یَسْتَقِیمُ قَلْبُهُ حَتَّى یَسْتَقِیمَ لِسَانُه
به خدا قسم هیچ بنده ی با تقوایی را نمی بینم که از تقوایش بهرهمند گردد مگر آنکه زبان خود را حفظ کند
و همانا از رسول خدا صلوات خدا بر او باد فرمود:
ایمان بنده درست نمی شود تا وقتی که قلبش درست نشود
و قلبش درست نمی شود تا زمانی که زبانش درست نشود
آیا سرزنش و ملامت قلبی دیگران هم مانند سرزنش و ملامت زبانی اثری دارد؟
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ (آیه 1 - سوره همزه)
وای بر هر عیب جویِ طعنه زننده(1)
سلام
از شاگرد اول استادِ استاد پرسیدم
بر طبق روایات (1) داریم که اگر کسی مومنی را سرزنش کند نمی میرد تا خودش به آن مسئله امتحان و مبتلا می شود!
حالا سوال من این است که اگر این سرزنش را به زبان نیاوریم چی؟
آیا باز برای ما آثاری دارد؟
ایشان گفتند: از منظر مباحث اخلاقی می خواهی به شما جواب بدهم؟
گفتم بله!
گفتند:
حتماً آثاری دارد!
گفتم: چرا و چگونه؟
گفتند: به این علّت که اولاً ریشه و منشأ این سرزنش و ملامت یک جور تبختر و عجب و خود برتربینی است! لذا خداوند از باب رب بودن است محل ابتلایی ایجاد می کند تا انسان برایش حقیقت خودش مشخص شود!
و ادامه دادند:
اگر مسئله ای حادث شد که خواستی کسی به ویژه مومنی را در قلبت سرزنش کنی
اولاً باید به جای سرزنش تواضع پیشه کنی و به خدا پناه ببری و استعاذه کنی و یادآور بشی که اگر خداوند تو را نگه ندارد بدتر از آنچه او انجام داده است مرتکب می شوی!
ثانیاً اگر آن شخص مومن بود برای رها شدن از آن چیز و عملی که او را مستحق سرزنش می کند به درگاه خدا دعا کنی!
اگر برایتان مفید بود لطفاً در حق مادرم و مرحوم پدرم دعایی بفرماید...
(1) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مَنْ عَیرَ مُؤْمِناً بِذَنْبٍ لَمْ یمُتْ حَتَّی یرْکبَهُ؛ امام صادق علیه السلام: کسی که مومنی را به خاطر چیزی سرزنش کند، از دنیا نمیرود تا خودش به آن گرفتاری مبتلا شود "کافی ج 2 ص 356"
رابطه دعا و عبودیت و بندگی و برخی از آثار دعا!
اعوذ بالله من الشّیطان الرّجیم
بسم الله الرّحمن الرّحیم
وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ
و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند [بگو] من نزدیکم و دعاى دعاکننده را به هنگامى که مرا بخواند اجابت مىکنم پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند باشد که راه یابند.
ابتدا مباحثی تقدیم میشود تا جایگاه رفیع دعا در عرصهی بندگی خداوند مشخص شود و بعد برخی از آثار و خواص دعا تقدیم میگردد.
الف: تبیین جایگاه عظیم الشأن دعا در پیشگاه الهی در عرصه بندگی خدا.
بر طبق روایات محبوبترین عمل در روی زمین در نزد خداوند دعاست[2] و دعای فراوان بر قرائت بسیار قرآن[3] و خواندن نماز فراوان برترى داده شده است، و دعا را عبادت کبری نامیده اند![4] و از آن به عنوان مغز عبادت یاد شده است[5] ، البته این که در روایات بیان می شود که بسیار دعا کردن بر بسیار قرائت قرآن کردن یا خواندن نماز مستحب فضیلت دارد به معنای این نیست که ما به جای نماز مستحب یا تلاوت قرآن، فقط دعا کنیم، بلکه منظور این است که جایگاه بسیار رفیع و عظیم الشأن دعا در نزد پروردگار در مقایسه با برخی از بافضیلتترین اعمال مستحب مشخص شود.
اگر کسی بخواهد علّت را بداند، شاید بتوان گفت دلیل این جایگاه عظیم دعا، بازگشت میکند به هدف خلقت انسان.
بر طبق آیات قرآن هدف از خلقت انسان، عبادت و بندگی پروردگارش است که تنها را رسیدن به کمالات برای خود انسان هم همین عبودیت و بندگی پروردگار است.
وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُون[6]
و جن و انس را نیافریدم جز برای اینکه بندگی کنند.
و از سوی دیگر باز بر طبق آیات قرآن و روایاتی از معصومین علیهم السلام که این آیات را تفسیر میکنند، یکی از مهمترین مظاهر عبودیت و بندگی خداوند همین دعا و اظهار فقر و نیاز و شکستگی در پیشگاه الهی است و قرآن کسانی را که از دعا رویگردان هستند را مستکبر در برابر عبادت خداوند و مستحق عذاب جهنم معرفی میکند.
وَ قَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ[7]
و پروردگارتان فرمود مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، در حقیقت کسانى که از عبادت من استکبار مىورزند، به زودی با خواری وارد دوزخ میشوند.
و اساساً بر طبق آیات قرآن دلیل اعتنای پروردگار به بندگان نیز همین دعا و اظهار فقر و نیاز در پیشگاه الهی است.
قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ[8]
بگو اگر دعایتان نباشد، پروردگار من به شما اعتنایى ندارد.
ب. برخی از آثار و فواید دعا از منظر آیات و روایات:
دعا عامل توجه و عنایت پروردگار به انسان است[9]، در مقابل سختیها و مشکلات و دشمنان، انسان نیاز به سلاح دارد و به تعبیر روایات دعا سلاح مومن است[10]، (در روایات دعا سلاح انبیا نیز ذکر شده است!)[11]، دعا کلید نزول رحمت خداست[12]، چراغی است در ظلمات و تاریکی های دنیا و پس از مرگ[13]، مانع هلاکت انسانها است[14]. دعا محبوب ترین اعمال در روی زمین در نزد خداست[15]، مغز عبادت و خالص ترین نوع عبادت در پیشگاه الهی است[16] و بهترین عبادت در نزد خداست[17]، دعا باعث افزایش رزق و روزی است[18]، عامل دفع بلاست حتی اگر نزول آن بلا قطعی شده باشد[19]، باعث شفای دردهاست و مرضهاست[20]، باعث بدست آوردن جایگاه و منزلت در نزد پروردگار است[21] وسیله ای بی مانند برای نزدیک شدن به خداست[22] و دعا آن چیزی است که بلای حتمی را هم برمیگرداند حتی اگر مقدر هم شده باشد![23] و قضا و قدر حتمی را هم برمیگرداند[24]
اگر برایتان مفید بود لطفاً در حق مادرم و مرحوم پدرم دعایی بفرماید...
[1] (بقره - 186)
[2] امیرالمومنین علی(علیهالسّلام) فرمود: «أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَا»، محبوبترین اعمال در نزد خداوند در روی زمین دعاست." کافی، ج2، ص467"
[3]برید بن معاویه روایت می کند که به امام باقر علیه السلام گفتم: تلاوت فراوان قرآن بهتر است یا دعای فراوان؟ ایشان فرمودند: فراوانی دعا بهتر است و سپس این آیه را تلاوت فرمودند: قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ "مجمع البیان، ج 7، ص317"
[4] یکى از یاران امام صادق (علیه‌السلام) از ایشان سؤال کرد: ما تقول فى رجلین دخلا المسجد جمیعا کان أحدهما اکثر صلاة والآخر دعاء فأیهما أفضل؟ قال: کل حسن؛ چه مىفرمایید درباره دو نفر که هر دو وارد مسجد شدند؛ یکى نماز بیشترى به جا آورد، و دیگرى دعاى بیشترى، کدام یک از این دو برترند؟ فرمود: هر دو خوبند. سؤال کننده مجددا عرض کرد: قد علمت ولکن أیهما افضل؟؛ مىدانم هر دو خوبند ولى کدام یک افضل است؟ امام فرمود: اکثرهما دعاء أما تسمع قول الله تعالى: ادعونى أستجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتى سید خلون جهنم داخرین (آیه 60 سوره غافر) آنکس که بیشتر دعا مىکند افضل است مگر سخن خداوند را نشنیدهاى که مىفرماید: ادعونى أستجب لکم؛ مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را...سپس افزود: هى العبادة الکبرى؛ دعا عبادت بزرگ است." مجمعالبیان، ج 8، ص 529 "
[5] رسول خدا صلوات الله علیه و آله: الدعا مخ العبادة. "وسائل الشیعه، ج7، ص27"
[6] (ذاریات - 56)
[7](غافر - 60)
[8](فرقان - 77)
[9]قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ (فرقان/77) بگو اگر دعایتان نباشد، پروردگار من به شما اعتنایى ندارد
[10]الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ کافی، ج2، ص468 (دعا سلاح مومن است)
[11] امام رضا علیه السلام: «عَلَیْکُم بِسِلَاحِ الْأَنْبِیَاء قِیلَ وَ مَا سِلَاحُ الأَنبِیَاءِ قَالَ الدُّعَاء. بر شما باد به استفاده از سلاح انبیا، گفته شد سلاح انبیا چیست؟ فرمود: دعا کافی، ج2، ص 468
[12] الدُّعَاءُ مِفْتَاحُ الرَّحْمَةِ بحارالانوار، ج90، ص300 (دعا کلید رحمت است)
[13] الدُّعَاءُ ... مِصْبَاحُ الظُّلْمَةِ همان (دعا چراغی است در تاریکی)
[14] وَ لَا یُهْلَکُ مَعَ الدُّعَاءِ أَحَدٌ همان (با دعا کردن کسی هلاک نمیشود)
[15] أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَا کافی، ج2، ص467 (محبوبترین اعمال در پیشگاه خداوند عز و جل دعاست)
[16]الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَةِ بحارالانوار، ج90، ص300 (دعا مغز عبادت است) "در کتب معنی لغت از مخ به مغز و خالص هر چیزی تعبیر شده است و بر این اساس دعا مغز عبادت است و عبادت خالص هم محسوب می شود!"
[17] کافی، ج2، ص338، ح 1.
[18]پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: "رزق و روزی به عدد قطرات باران از آسمان بر زمین نازل میشود تا هر کس به اندازه خود دریافت کند، لکن خداوند زیاده دهنده است پس از فضل خداوند نعمتهای بیشتری درخواست کنید". بحارالانوار، ج 9، ص 293
[19]امام سجاد ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: "دعا و بلا با هم هستند تا روز قیامت و دعا بلا را دفع میکند حتی در حالیکه نزول بلا قطعی شده باشد." کافی، ج 2، ص 469 و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: " امواج بلا را با دعا دفع کنید. نهج البلاغه، ص 495، کلمات قصار 146
قال لی ابوعبدالله ـ علیه السّلام ـ علیک بدعاء فانه شفاء من کل داء.
[20] امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: "دعا کنید چرا که دعا شفا دهنده دردهاست کافی، ج 2، ص 470
[21]امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: ان عندالله عزوجل منزلة لا تنال الا بمسألة و لو أن عبدا سد فاه و لم یسئل لم یعط شیئا، فاسئل تعط، انه لیس من باب یقرع الا یوشک أن یفتح لصاحبه "نزد خداوند متعال، مقام و منزلتی هست که کسی به آن نمی‌رسد مگر با درخواست و دعا. همان، ص 466
[22]امام صادق(علیه السلام) در حدیثی می‌فرمایند: شما با هیچ وسیله ای همانند دعا نمی توانید به خدا نزدیک شوید. میزان الحکمه، همان، ص 872، حدیث 5571.
[23]عن الکاظم ـ علیه السّلام ـ: علیکم بالدعاء فان الدعا لله و طلب الی الله یرد البلاء و قد قدر و قضی. (کافی، ج2، ص 470) امام کاظم ـ علیه السّلام ـ فرمودند: دعا کنید چرا که دعا و درخواست از خداوند بلا را دفع میکند در حالیکه بلا مقدر و حتمی شده است.
[24] دعا قضا را برمی گرداند حتی اگر محکم شده باشد. الدعا یرد القضاء و قد ابرم ابراما کافى, ج 2, ص 469
قضا و قدر و ارتباط آن با اختیار (مقاله ویژه)- توضیح تکمیلی حتماً خوانده شود!
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام
بحثی پیرامون مسئله قضا و قدر و رابطه آن با اختیار ارائه می شود که غالباً برای بسیاری از ما درست جا نیافتاده است و محل سوال بسیار واقع می شود!
بر اساس آیات و روایات و ادبیات عرب قَدَر یعنی:
مشخص کردن حد و حدود و چگونگی و انتهای هر چیز
و معنای قضا می شود:
حکم کردن بر طبق آن قَدَر و اجرای آن
خداوند بعد از در نظر گرفتن قَدَر برای هر موجود آن را بر اساس قضای خود اجرا می کند و جاری می سازد
در قبال قضای جاری شده که در نظام تکوینی عالم مقدر شده،
بر اساس آیات و روایات، این قضا نسبت به موجود مختار یا بلا است یا نعمت!
حال بنده موظف است که تسلیم شود! که حداقلِ آن میشود صبر کردن و شکایت نکردن و چون و چرا نکردن! و کمال آن میشود راضی بودن به قضای الهی هر چه که بوده باشد هر چند برایش سخت و ناپسند باشد!
تسلیم بودن یعنی عملکرد بر طبق تشریع خداوند در قبال قضای مقدر شده الهی، چه بلاء باشد و چه نعمت!
اگر بلاء بود باید صابرانه به وظیفهاش عمل کند بر طبق تشریع! (در یک نگاه حداقل صابر و در نگاهی از منظر کمال راضی و خشنود به این قضای جاری شده)
اگر نعمت بود باید شاکرانه عمل کند بر طبق تشریع! (حداقل شکر زبانی و در حالت کمال استفاده از آن نعمت در جایی که مورد رضای خداست و رضای خدا در تشریعش مشخص شده!)
با ذکر 2 مثال سعی میکنم مطلب را تشریح کنم:
مثال یک: فرض کنید که خداوند تقدیر کرده که من فقیر باشم
از نظر حداقلی در مرتبه قلبی من باید صابر باشم بر این تقدیر! و چون و چرا نکنم و شکایت نکنم و در حالت کمال راضی باشم به این فقر!
از نظر مقام تسلیم بودن، باید بر طبق شریعت تلاش برای وسعت رزق حلال کنم! (به طور مثال کسب تخصص، وفای به عهد و رعایت امانت، سحر خیزی، دعا (که قضای الهی را بر می گرداند هر چند محکم شده باشد!)، تلاش برای کسب روزی حلال و سمت روزی حرام نرفتن از جمله این تلاشهاست که گفته شده باعث وسعت رزق میشود و باید در مسئله روزی از سوی بنده رعایت شود و من موظفم برای آن تا جایی که با دیگر وظایف بندگی تضاد پیدا نکند و بدون آنکه حالت حرص و اضطراب در من پدید آید تلاش کنم)!
و در حین تمام این تلاشها اگر در امر معاش و رزق و روزی سر سوزنی وسعت و گشایش برای من حاصل نشد همچنان باید در نگاه حداقلی صابر باشم و شکایت نکنم و در حالت کمال راضی باشم به این تقدیر که خداوند برایم مقدر کرده است،
خدایی که بیش از من به خیر من آگاه است
و از خودم نسبت به من شفیقتر است
و از هر کس برای رساندن خیر بر من تواناتر است!
مثالی دیگر: خداوند بنابر حکمتش مقدّر کرده است که من مریض شوم!
بنابر نظام تشریع در مقام بندگی من موظفم برای حفظ صحت و سلامتم نهایت تلاشم را بکنم
به پزشک حاذق مراجعه کرده و دستوراتش را انجام دهم دست به دعا و تضرع به درگاه خدا و توسل به اهل بیت بزنم برای شفا و...
اما اگر در حین این تلاشها هیچ نتیجه ای هم حاصل نشد در نگاه حداقلی باید صابر بر این تقدیر باشم و در جایگاه کمال بندگی راضی باشم به این تقدیر!
ریشه اکثر ناراحتیهای انسان در این دنیا این است که برای خودش به دنبال کسب نتایج و اهدافی است! و بدست آوردن آن اهداف برایش اصل می شود! و بندگی خدا را در طول کسب این هدف قرار میدهد!
به این مثال مهم خوب توجه کنید!
من هدفم پولدار شدن است
میخواهم در عین حال بنده هم باشم!
پس سعی میکنم از راه حلال پول بدست بیاورم، برنامه ریزی میکنم و بر طبق آن برای اجرایش تلاش میکنم و چیزهایی که گفته شده وسعت رزق میآورد را هم انجام دهم، حال اگر هدف اصیل من ثروتمند شدن باشد و اگر برایم خداوند این مسئله را مقدر نکرده باشد پس از نرسیدن به این هدف چه میشود؟
بله به چون و چرا و شکایت ممکن است گرفتار شوم و این یعنی خروج از دایره بندگی!
اما اگر هدف اصیل من بندگی باشد و هدف فرعی و تبعی من این باشد که ثرومند بشوم، تازه آنهم با این دید که در شرایط وسعت رزق بهتر می توانم بندگی کنم! اگر بعد از تلاش برای وسعت رزق بر طبق تشریع پولدار هم نشدم چه می شود؟
هیچ!
می گویم من موظف بودم تلاش کنم نتیجه اش دست من نبود و راضی به تلاش و انجام وظیفه خودم خواهم بود!
پس تمام مشکلات از اینجا ناشی می شود که من هدف خلقت را فراموش میکنم و از اصالت خارجش میکنم!
هدف خلقت بر طبق آیات و روایات بندگی است!
حتی من موظف نیستم به اینکه به دنبال به محقق شدن این نتیجه هم باشم!
به طور مثال برای بنده شدن موظف به تزکیه نفس و رذایل اخلاقی هم هستم!
اگر با نیت کسب نتیجه برای تزکیه نفس مجاهده کردم اما به طور مثال به قول خودمان آدم هم نشدم باز اگر برایم نتیجه مهم باشد و بعد از مدّتی مجاهده موفق نشدم چه میشود؟
بله به احتمال فراوان مأیوس شده و احیاناً لب به شکایت هم از خدا خواهم گشود!
اما اگر خود را فقط موظف به تلاش مجاهدانه دانستم و کسب نتیجه را هدف خود ندانستم چه میشود، در صورت عدم حاصل شدن نتیجه به هر دلیل و حکمتی نه مأیوس میشوم و نه به درگاه الهی شکایت میکنم! و راضی هستم از اینکه خدا توفیق داده است تا سعی و مجاهده در راه بنده شدنش انجام دهم!
اگر کسی بنده شد، این سوال که در هر لحظه چه کار کنم تا این به اهدافم نزدیکتر شوم تبدیل میشود به این سوال که در هر لحظه و شرایط که من هستم وظیفهی من در قبال این موقعیت به عنوان بنده خدا چیست! و سعی در اجرای آن میکنم و کاری هم ندارم که نتیجهی این تلاش چه میشود!
و در یک کلام به جای نتیجهگرایی تکلیف محور میشوم! و ثواب و عقاب هم به همین تلاش برای عملکرد بر طبق انجام وظیفه تعلق میگیرد نه کسب نتیجه!
به طور مثال در زمانی که انسان وظیفه اش جهاد است مأمور است با تمام توان جهاد کند و برای همین عمل به تکلیفش مأجور است و اجر و پاداش میگیرد هر چند به حسب ظاهر بر دشمن غلبه هم پیدا نکند و پیروز نشود!
حال با توجه به مطالب ذکر شده تمام آیات و روایات ذیل را به دقت مطالعه فرماید:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ (۵۶-ذاریات)
و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بندگی کنند (۵۶)
امیرالمومنین علی علیه السلام:
إن کنتَ غَیرَ قانعٍ بِقضائَه و قَدَرِه، فَاطلُب رَبّا سِوادً.
اگر به قضا و قدر خدا قانع نیستی، پروردگار دیگری بجوی.
"التوحید، ص371، ح11"
الإمامُ الصّادقُ علیه السلام:
العَبدُ بَینَ ثلاثٍ: بَینَ بَلاءٍ و قَضاءٍ و نِعمَةٍ فعَلَیهِ للبلاءِ مِنَ اللّه ِ الصَّبرُ فَریضَةٌ، و علَیهِ لِلقضاءِ مِنَ اللّه ِ التَّسلیمُ فَریضَةٌ، و علَیهِ لِلنِّعمَةِ مِنَ اللّهِ الشُّکرُ فَریضَةٌ.
امام صادق علیه السلام:
بنده میان سه چیز قرار گرفته است؛ میان بلا و قضا و نعمت. در برابر بلاى خدا وظیفه صبر است، در برابر قضاى خدا وظیفه تسلیم است و در برابر نعمت خدا وظیفه شکر است.
"بحار الأنوار:٨٢/١٢٩/٧"
امیرالمومنین علی علیه السلام:
عَلامةُ رِضَا اللهِ سُبحانَهُ عَنِ العَبدِ رِضاهُ بِما قَضَى بِهِ سُبحانَهُ لَهُ وَ عَلَیه.
نشانه خشنودی خداوند سبحان از بنده، خشنودی بنده به آن چیزی است که خداوند سبحان به سود و زیان او حکم کرده است. "غررالحکم، ح6344"
رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله:
إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا ابتَلاهُ، فإن صَبَرَ اجتَباهُ ، و إن رَضِیَ اصطَفاهُ.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:
هرگاه خدا بنده اى را دوست بدارد، مبتلایش گرداند؛ اگر صبر کرد، او را [براى خود ]بر مىگیرد و اگر خشنود بود، او را بر مىگزیند. "بحار الأنوار : ٨٢/١٤٢/٢٦."
مجتبی و مصطفی هر دو معنای برگزیده میدهد منتها در مصطفی یک صاف کردن و عشقی ورزیدن خاصی وجود دارد!
از امام سجاد سلام الله‌علیه نقل شده است:
الصَّبْرُ وَ الرِّضَا عَنِ اللَّهِ رَأْسُ طَاعَةِ اللَّهِ وَ مَنْ صَبَرَ وَ رَضِیَ عَنِ اللَّهِ فِیمَا قَضَى عَلَیْهِ فِیمَا أَحَبَّ أَوْ کَرِهَ لَمْ یَقْضِ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ فِیمَا أَحَبَّ أَوْ کَرِهَ إِلَّا مَا هُوَ خَیْرٌ لَه.
صبر و رضای از خدا رأس اطاعت خداست و کسی که صبر کند و در آنچه که خدا بر او مقرر کرده است ـ‌خواه خوشایند او باشد و خواه ناخوشایند‌ـ خداوند عزوجل در آنچه دوست دارد، یا ناخوش دارد چیزی جز خیر برای او مقرر نکند.
"کافی، ج2، ص60."
امیرالمومنین علی بن ابیطالب روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداه:
إن عَقَدتَ أیمانَک فَارضَ بِالمَقضی عَلَیکَ وَ لَکَ، وَ لا تَرجُ أحداً إلّا اللهَ، وَانتَظِر ما أتاک به القَدَر.
اگر ایمانت را استوار کردی به قضا[ی الهی] راضی باش، چه به زیان و چه به سودت [باشد] و به کسی جز به خدا امید مبند، و در انتظار چیزی باش که قَدَر برایت پیش میآورد.
"مختصر بصائر الدرجات، ص 363،ح418"
امام صادق علیه السلام:
اعْلَمُوا أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ عَبْدٌ مِنْ عَبِیدِهِ حَتَّى یَرْضَى عَنِ اللَّهِ فِیمَا صَنَعَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ صَنَعَ بِهِ عَلَى مَا أَحَبَّ وَ کَرِهَ وَ لَنْ یَصْنَعَ اللَّهُ بِمَنْ صَبَرَ وَ رَضِیَ عَنِ اللَّهِ إِلَّا مَا هُوَ أَهْلُهُ وَ هُوَ خَیْرٌ لَهُ مِمَّا أَحَبَّ وَ کَرِهَ.
بدانید که هرگز بندهای از بندگان خدا، مؤمن نخواهد شد، مگر اینکه به آنچه خدا برای او و یا در حق او کرده، خوشایندش باشد یا نباشد، راضی باشد، البته خداوند هرگز در حق کسی که صبر میکند و از او خشنود باشد، جز آنچه را که سزاوار [خداوندی] اوست انجام نمیدهد و این برای او از آنچه میپسندد و نمیپسندد بهتر است.
"الکافی، ج8، ص8، ح1"
فرازی از حدیث عنوان بصری:
ثمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَالَ: مَا مَسْأَلَتُکَ!؟
فَقُلْتُ: ... إنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْ یَهْدِیَهُ. فَإنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلاً فِی نَفْسِکَ حَقِیقَةَ الْعُبُودِیَّةِ، وَ اطْلُبِ الْعِلْمَ بِاسْتِعْمَالِهِ، وَ اسْتَفْهِمِ اللَهَ یُفْهِمْکَ!
«سپس حضرت [امام صادق علیه السلام] سر خود را بلند نمود و گفت:...
علم نوری است که در دل کسی که خداوند تبارک و تعالی ارادة هدایت او را نموده است واقع میشود. پس اگر علم میخواهی، باید در اوّلین مرحله در نزد خودت حقیقت عبودیّت را بطلبی؛ و بواسطة عمل کردن به علم، طالب علم باشی؛ و از خداوند بپرسی و استفهام نمائی تا خدایت ترا جواب دهد و بفهماند.
قُلْتُ: یَا شَرِیفُ! فَقَالَ: قُلْ: یَا أَبَا عَبْدِاللَهِ!
قُلْتُ: یَا أَبَا عَبْدِاللَهِ! مَا حَقِیقَةُ الْعُبُودِیَّةِ!؟
قَالَ: ثَلاَثَةُ أَشْیَآءَ: أَنْ لاَ یَرَی الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَهُ مِلْکًا، لاِنَّ الْعَبِیدَ لاَ یَکُونُ لَهُمْ مِلْکٌ، یَرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَهِ، یَضَعُونَهُ حَیْثُ أَمَرَهُمُ اللَهُ بِهِ؛ وَ لاَ یُدَبِّرَ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ تَدْبِیرًا؛ وَ جُمْلَةُ اشْتِغَالِهِ فِیمَا أَمَرَهُ تَعَالَی بِهِ وَ نَهَاهُ عَنْهُ.
فَإذَا لَمْ یَرَ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَهُ تَعَالَی مِلْکًا هَانَ عَلَیْهِ الاْءنْفَاقُ فِیمَا أَمَرَهُ اللَهُ تَعَالَی أَنْ یُنْفِقَ فِیهِ؛ وَ إذَا فَوَّضَ الْعَبْدُ تَدْبِیرَ نَفْسِهِ عَلَی مُدَبِّرِهِ هَانَ عَلَیْهِ مَصَآئِبُ الدُّنْیَا؛ وَ إذَا اشْتَغَلَ الْعَبْدُ بِمَا أَمَرَهُ اللَهُ تَعَالَی وَ نَهَاهُ، لاَیَتَفَرَّغُ مِنْهُمَا إلَی الْمِرَآءِ وَ الْمُبَاهَاةِ مَعَ النَّاسِ.
فَإذَا أَکْرَمَ اللَهُ الْعَبْدَ بِهَذِهِ الثَّلاَثَةِ هَانَ عَلَیْهِ الدُّنْیَا، وَ إبْلِیسُ، وَ الْخَلْقُ؛ و لاَ یَطْلُبُ الدُّنْیَا تَکَاثُرًا وَ تَفَاخُرًا، وَ لاَ یَطْلُبُ مَا عِنْدَ النَّاسِ عِزًّا وَ عُلُوًّا، وَ لاَ یَدَعُ أَیَّامَهُ بَاطِلاً.
فَهَذَا أَوَّلُ دَرَجَةِ التُّقَی. قَالَ اللَهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی:
تِلْکَ الدَّارُ ا لاْ خِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لاَ یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الاْرْضِ وَ لاَ فَسَادًا وَ الْعَـقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ.(83-قصص)
«گفتم: ای شریف! گفت: بگو: ای (أبا عبدالله)!»
گفتم: ای أبا عبدالله [مقصود امام صادق علیه السلام است]! حقیقت عبودیّت کدام است؟
گفت: سه چیز است:
اینکه بندة خدا برای خودش دربارة آنچه را که خدا به وی سپرده است مِلکیّتی نبیند؛ چرا که بندگان دارای مِلک نمی‌باشند، همة اموال را مال خدا می‌بینند، و در آنجائیکه خداوند ایشان را امر نموده است که بنهند، میگذارند؛
و اینکه بندة خدا برای خودش مصلحت اندیشی و تدبیر نکند؛
و تمام مشغولیّاتش در آن منحصر شود که خداوند او را بدان امر نموده است و یا از آن نهی فرموده است.
بنابراین، اگر بندة خدا برای خودش مِلکیّتی را در آنچه که خدا به او سپرده است نبیند، انفاق نمودن در آنچه خداوند تعالی بدان امر کرده است بر او آسان میشود؛
و چون بندة خدا تدبیر امور خود را به مُدبّرش بسپارد، مصائب و مشکلات دنیا بر وی آسان میگردد؛
و زمانی که اشتغال ورزد به آنچه را که خداوند به وی امر کرده و نهی نموده است، دیگر فراغتی از آن دو امر نمی‌یابد تا مجال و فرصتی برای خودنمائی و فخریّه نمودن با مردم پیدا نماید.
پس چون خداوند، بندة خود را به این سه چیز گرامی بدارد، دنیا و ابلیس و خلائق بر وی سهل و آسان میگردد؛ و دنبال دنیا به جهت زیاده‌اندوزی و فخریّه و مباهات با مردم نمیرود، و آنچه را که از جاه و جلال و منصب و مال در دست مردم می‌نگرد، آنها را به جهت عزّت و علوّ درجة خویشتن طلب نمی‌نماید، و روزهای خود را به بطالت و بیهوده رها نمی‌کند.
و اینست اوّلین پلّه از نردبان تقوی. خداوند تبارک و تعالی میفرماید:
آن سرای آخرت را ما قرار میدهیم برای کسانیکه در زمین ارادة بلندمنشی ندارند، و دنبال فَساد نمی‌گردند؛ و تمام مراتبِ پیروزی و سعادت در پایان کار، انحصاراً برای مردمان با تقوی است. (آیه83 – سوره قصص)
یک توضیح تکمیلی:
بر طبق روایات:
الدعا یرد القضاء و قد ابرم ابراما. "کافى, ج 2, ص 469"
دعا قضا را برمی گرداند حتی اگر محکم شده باشد.
در مورد دعا و ارتباط آن با بندگی مطلبی مفصل ارائه میشود اما آنچه باید در تکملهی این بحث اضافه کرد این است که اگر همین دعا کردن که قضای حتمی را هم برمیگرداند باز ما با محوریت کسب نتیجه انجام بدیم و آن را اصل قرار دهیم! همان مشکل مجدداً باقیست، یعنی باز این انانیت و نفس و منِ انسان محور میشود و اگر بعد از دعا، دقیقاً آنچه را که خواستیم محقق نشود (به هر دلیلی!) به احتمال فراوان گرفتار کفر و ناسپاسی و دلخوری از خداوند میشویم! و باز حقیقت بندگی و عبودیت حاصل نمیشود!
به همین دلیل است که در دعای ائمه هم ایشان مقید دعا میکردند هر چند بر آن دعای مقید هم اصرار می کردند که همین اصرار بر دعا که مقید شده مطلوب است و نزد خدا این اصرار بسیار محبوب است!
به عنوان نمونه به چگونگی دعا کردن و نکردن 2 نمونه را ذکر میکنیم:
نمونه اول: در تعقیبات نماز ظهر که در مفاتیح الجنان ذکر شده آمده است:
اللَّهُمَّ ... لا حَاجَةً هِیَ لَکَ رِضاً وَ لِیَ فِیهَا صَلاحٌ إِلا قَضَیْتَهَا
خدایا از تو میخواهم ... هیچ یک از حاجاتم را روا نکنی مگر اینکه در آن رضایت تو و مصلحت من باشد.
و در نمونه دوم: که چگونه دعا کردن و چگونه دعا نکردن از قول رسول خدا صلوات الله علیه و آله ذکر شده است:
رسول خدا صلوات الله علیه و آله فرمود:
به هوش باشید تا کاری همچون کار بنی اسرائیل نکنید و خداوند را به خشم نیاورید و آمرانه از او چیزی نخواهید و هرگاه یکی از شما در روزی یا زندگانی خویش به امری ناخوشایند دچار شد مبادا چیزی در نظر آورد تا از خداوند بخواهد!
چرا که شاید موجب مرگ یا نابودی او شود!بلکه باید بگوید:
خداوندا!
به حقّ شکوه محمد و خاندان پاکش، اگر در آنچه ناخوشایندش می شمارم، خیری برایم قرار دارد و برای دینم بهتر است، مرا بر آن صبور گردان و توانی عطا فرما تا تحمّلش کنم و نیرومندم ساز تا سنگینی بارش را به دوش گیرم، و اگر خیر در چیزی غیر از آن است، پس همان را بر من ارزانی فرما
و مرا در همه حال به قضای خود خشنود گردان که سپاس و ستایش برای توست.
پس اگر تو چنین گویی، خداوند آن چه را خیر است برایت مقدور و مقدّر می سازد.[1]
ترجمه تفسیر البرهان، جلد دوم، ذیل آیه 62 سوره بقره، ح1، ص319
برای مباحث تکمیلی خوب است به این مطلب هم نگاهی انداخته شود: مباحثی پیرامون جبر و اختیار رزق و روزی امتحان و سرنوشت و ...
اگر برایتان مفید بود برای مادرم و مرحوم پدرم دعا بفرماید لطفاً
ضمناً بسیار خوب است برای تکمیل مبحث به مطلب رابطه دعا و عبودیت و بندگی و برخی از آثار دعا مراجعه فرماید!
[1]متن عربی حدیث شریف: قال رسول الله (صلى الله علیه و آله): ألا فلا تفعلوا کما فعلت بنو إسرائیل، و لا تسخطوا الله تعالى، و لا تقترحوا على الله تعالى، و إذا ابتلی أحدکم فی رزقه أو معیشته بما لا یحب، فلا یحدس شیئا یسأله، لعل فی ذلک حتفه و هلاکه، و لکن لیقل: اللهم بجاه محمد و آله الطیبین إن کان ما کرهته من أمری خیرا لی و أفضل فی دینی، فصبرنی علیه، و قونی على احتماله، و نشطنی على النهوض بثقل أعبائه، و إن کان خلاف ذلک خیرا فجد علی به، و رضنی بقضائک على کل حال، فلک الحمد؛ فإنک إذا قلت ذلک قدر الله و یسر لک ما هو خیر. البرهان فی تفسیر القرآن ؛ ج1 ؛ ص228
منظور از تأسف خوردن یا خشمگین شدن خدا در قرآن چیست؟
بسم الله الرحمن الرحیم
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ عَمِّهِ حَمْزَةَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام:
فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ-
فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ (زخرف-55)
فَقَالَ:
إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَأْسَفُ کَأَسَفِنَا وَ لَکِنَّهُ خَلَقَ أَوْلِیَاءَ لِنَفْسِهِ یَأْسَفُونَ وَ یَرْضَوْنَ وَ هُمْ مَخْلُوقُونَ مَرْبُوبُونَ
فَجَعَلَ رِضَاهُمْ رِضَا نَفْسِهِ
وَ سَخَطَهُمْ سَخَطَ نَفْسِهِ
لِأَنَّهُ جَعَلَهُمُ الدُّعَاةَ إِلَیْهِ وَ الْأَدِلَّاءَ عَلَیْهِ
فَلِذَلِکَ صَارُوا کَذَلِکَ
وَ لَیْسَ أَنَّ ذَلِکَ یَصِلُ إِلَى اللَّهِ
کَمَا یَصِلُ إِلَى خَلْقِهِ
لَکِنْ هَذَا مَعْنَى مَا قَالَ مِنْ ذَلِکَ وَ قَدْ قَالَ مَنْ أَهَانَ لِی وَلِیّاً فَقَدْ بَارَزَنِی بِالْمُحَارَبَةِ وَ دَعَانِی إِلَیْهَا
وَ قَالَ-
مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ (نساء -80 )
وَ قَالَ
إِنَّ الَّذِینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ (فتح-10)
فَکُلُّ هَذَا وَ شِبْهُهُ عَلَى مَا ذَکَرْتُ لَکَ وَ هَکَذَا
الرِّضَا وَ الْغَضَبُ وَ غَیْرُهُمَا مِنَ الْأَشْیَاءِ مِمَّا یُشَاکِلُ ذَلِکَ وَ لَوْ کَانَ یَصِلُ إِلَى اللَّهِ الْأَسَفُ وَ الضَّجَرُ وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَهُمَا وَ أَنْشَأَهُمَا لَجَازَ لِقَائِلِ هَذَا أَنْ یَقُولَ
إِنَّ الْخَالِقَ یَبِیدُ یَوْماً مَا لِأَنَّهُ إِذَا دَخَلَهُ الْغَضَبُ
وَ الضَّجَرُ دَخَلَهُ التَّغْیِیرُ
وَ إِذَا دَخَلَهُ التَّغْیِیرُ لَمْ یُؤْمَنْ عَلَیْهِ الْإِبَادَةُ
ثُمَّ لَمْ یُعْرَفِ الْمُکَوِّنُ مِنَ الْمُکَوَّنِ
وَ لَا الْقَادِرُ مِنَ الْمَقْدُورِ عَلَیْهِ
وَ لَا الْخَالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِ
تَعَالَى اللَّهُ عَنْ هَذَا الْقَوْلِ عُلُوّاً کَبِیراً
بَلْ هُوَ الْخَالِقُ لِلْأَشْیَاءِ لَا لِحَاجَةٍ
فَإِذَا کَانَ لَا لِحَاجَةٍ اسْتَحَالَ الْحَدُّ وَ الْکَیْفُ فِیهِ
فَافْهَمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى
الکافی، ج1، ص: 145 حدیث 6 باب نوادر
ابتدا معنای این حدیث بسیار مهم و بلند و عمیق از نظر معرفتی و اصول اعتقادی را تقدیم میکنم
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر قول خداى تعالى
فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ (زخرف-55)
(55 سوره 43): «چون ما را به افسوس آوردند (و یا خشمگین کردند) از آنها انتقام کشیدیم»
فرمود:
همانا شک نیست که خداى تبارک و تعالى چون ما افسوس نخورد و به خشم هم نیاید ولى او اولیایی براى خود آفریده است که افسوس خورند و خشمگین شوند و راضی شوند و با اینکه آنها مخلوق و پرورده اویند،
رضاى آنها را رضاى خود مقرر کرده
و خشم آنها را خشم خود،
زیرا آنها دعوت کنندگان به سوى خود و رهنماى بر خویش نموده
و بدین سبب این مقام را دارند و این براى آن نیست که از نافرمانى مردم زیانى به خدا رسد چنانچه به خلق مىرسد،
ولى این است مقصود از آنچه در این باره گفته شده است
و به راستى که خداى عز و جل فرموده است:
هر که یک دوست مرا خوار شمارد مرا به نبرد طلبیده و بدان دعوت کرده
و فرموده است
(80 سوره 4): «هر که فرمان رسول برد، فرمان خدا را برده»
مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ (نساء -80 )
و فرموده
10 سوره 48): «به راستى کسانى که با تو بیعت کنند همانا با خدا بیعت کردند، دست خدا روى دست آنها است»
إِنَّ الَّذِینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ (فتح-10)
همه اینها و آنچه مانند اینهاست چنان است که من با تو گفتم
و خشنودى و خشم و آنچه بدانها ماند هم مثل آنها است
و اگر درست بود که افسوس و دلتنگى براى خدا رخ دهد با اینکه خدا آنها را آفریده و ایجاد کرده، گویندهاى میتواند بگوید که روزى شود که خالق جهان نیست گردد،
زیرا اگر خشم و دلتنگى بر او در آیند دیگرگونى به او رخ دهد
و هر چه در معرض تغییر و دیگرگونى باشد، از نیستى در امان نیست
و در این صورت فرقى میان پدید آرنده و پدید شده
و میان قادر و آنچه مسخر قدرت است
و میان خالق و مخلوق نماند
بسیار بسیار از این گفتار ناهنجار منزه و برتر است و بدور است
بلکه او است که همه چیز را آفریده بىنیاز بدان
و چون خلقت او بر پایه بىنیازى از مخلوق است محال است که حدى و یا چگونگى در وى باشد
باشد که خوب بفهمی ان شاء الله.
و برای تکمله ی این حدیث بسیار شریف و نورانی و بلند مرتبه
این حدیث شریف را هم تقدیم میکنم
بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ بِشْرٍ عَنْ مُوسَى بْنِ قَادِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ عَنْ
زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام:
قَالَسَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ:
وَ ما ظَلَمُونا وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (بقره-57)
قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَعْظَمُ وَ أَعَزُّ وَ أَجَلُّ وَ أَمْنَعُ مِنْ أَنْ یُظْلَمَ
وَ لَکِنَّهُ خَلَطَنَا بِنَفْسِهِ فَجَعَلَ ظُلْمَنَا ظُلْمَهُ وَ وَلَایَتَنَا وَلَایَتَهُ حَیْثُ یَقُولُ-
إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ
یَعْنِی الْأَئِمَّةَ مِنَّا
ثُمَّ قَالَ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ
وَ ما ظَلَمُونا وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ ثُمَّ ذَکَرَ مِثْلَه
زراره گوید:
از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم از تفسیر قول خداى عز و جل (54 سوره 2):
وَ ما ظَلَمُونا وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (بقره-57)
«به ما ستم نکردند ولى به خودشان ستم کردند»
فرمود:
براستى خداى تعالى بزرگتر و عزیزتر و جلیلتر و منیعتر است از اینکه ستم شود
ولى حضرت او ما را به خود وابسته و ستم به ما راست به خود انگاشته
و ولایت ما را ولایت خود شناخته،
آنجا که مىفرماید
إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ
(60 سوره 5): «همانا ولى شما خدا است و رسولش و آن کسانى که ایمان آوردند» (و نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات می دهند)
یعنى امامان (علیه السلام) از تیره ما،
سپس در جاى دیگر که همین آیه را تفسیر فرمود: «به ما ستم نکردند و به خود ستم کردند» نظیر این فرمایشات را فرمود.
اصول کافى-ترجمه کمرهاى، ج1، ص: 421ح11
اگه راه داشت برای پدر و مادر حقیر هم دعایی بفرماید!
در سختی ها چگونه دعا نکنم و چگونه دعا کنم؟!!
رسول خدا صلوات الله علیه و آله فرمود:
به هوش باشید تا کاری همچون کار بنی اسرائیل نکنید و خداوند را به خشم نیاورید
و آمرانه از او چیزی نخواهید
و هرگاه یکی از شما در روزی یا زندگانی خویش به امری ناخوشایند دچار شد
مبادا چیزی در نظر آورد تا از خداوند بخواهد!
چرا که شاید موجب مرگ یا نابودی او شود!
بلکه باید بگوید:
خداوندا!
به حقّ شکوه محمد و خاندان پاکش،
اگر در آنچه ناخوشایندش می شمارم، خیری برایم قرار دارد و برای دینم بهتر است،
مرا بر آن صبور گردان و توانی عطا فرما تا تحمّلش کنم
و نیرومندم ساز تا سنگینی بارش را به دوش گیرم،
و اگر خیر در چیزی غیر از آن است،
پس همان را بر من ارزانی فرما
و مرا در همه حال به قضای خود خشنود گردان که سپاس و ستایش برای توست.
پس اگر تو چنین گویی،
خداوند آن چه را خیر است برایت مقدور و مقدّر می سازد.
متن عربی حدیث شریف:
قال رسول الله (صلى الله علیه و آله):
ألا فلا تفعلوا کما فعلت بنو إسرائیل،
و لا تسخطوا الله تعالى، و لا تقترحوا على الله تعالى،
و إذا ابتلی أحدکم فی رزقه أو معیشته بما لا یحب،
فلا یحدس شیئا یسأله،
لعل فی ذلک حتفه و هلاکه،
و لکن لیقل:
اللهم بجاه محمد و آله الطیبین
إن کان ما کرهته من أمری خیرا لی و أفضل فی دینی، فصبرنی علیه،
و قونی على احتماله، و نشطنی على النهوض بثقل أعبائه،
و إن کان خلاف ذلک خیرا فجد علی به، و رضنی بقضائک على کل حال، فلک الحمد؛
فإنک إذا قلت ذلک قدر الله و یسر لک ما هو خیر.
البرهان فی تفسیر القرآن ؛ ج1 ؛ ص228 متن عربی حدیث شریف:
قال رسول الله (صلى الله علیه و آله):
ألا فلا تفعلوا کما فعلت بنو إسرائیل،
و لا تسخطوا الله تعالى، و لا تقترحوا على الله تعالى،
و إذا ابتلی أحدکم فی رزقه أو معیشته بما لا یحب،
فلا یحدس شیئا یسأله،
لعل فی ذلک حتفه و هلاکه،
و لکن لیقل:
اللهم بجاه محمد و آله الطیبین
إن کان ما کرهته من أمری خیرا لی و أفضل فی دینی، فصبرنی علیه،
و قونی على احتماله، و نشطنی على النهوض بثقل أعبائه،
و إن کان خلاف ذلک خیرا فجد علی به، و رضنی بقضائک على کل حال، فلک الحمد؛
فإنک إذا قلت ذلک قدر الله و یسر لک ما هو خیر.
البرهان فی تفسیر القرآن ؛ ج1 ؛ ص228
معنی حلم در کلام معصوم و تفاوت آن با کظم غیظ، و یکی از راهکارهای بدست آوردن حلم!
از امام حسن مجتبی علیه السلام پرسیده شد حلم چیست؟
فرمود: « الْحِلْمُ کَظْمُ الْغَیْظِ وَ مِلْکُ النَّفْسِ (2)
فرو بردن خشم، و تسلط بر خویشتن است.»
بر این اساس مفهوم حلم چیزی فراتر از کظم غیظ است
چرا که شخص حلیم بر اساس حلمش آنقدر بر خود مسلط است که اصلاً به مرز بروز غیظ و غضب نمی رسد که بخواهد آن را کظم کند و فرو بخورد!
همچین مضمونی در کلام مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی خدا بیامرز در کتاب کیش پارسایان هم اومده!
عین کلام آن مرحوم در ص 114 کتاب کیش پارسایان در این خصوص:
"حلیم، صاحب طمأنینه نفس است.
برخی تصور کرده اند که غضب در مقابل کظم غیظ است و حال آنکه غضب، مقابل حلم قرار دارد.
کظم غیظ، فرونشاندن غضب است با فشاری که از درون به شخص می آید که در برابر عمل مکروهی خود را نگه می دارد.
اما حلیم، نفسی است که به قدری آراسته شده که به محض برخورد با مکروه به سبب طمأنینه ای که دارد اصلاً خشمش برانگیخته نمی شود"
البته به نظرم اگه منظور مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی از مکروه، عمل مورد کراهت نزد خدا باشد حرف غلطی است که بگوییم شخص خشمش برانگیخته نمی شود!
چرا که مومن برای رخ دادن هر چیز که برای خدا خوشایند نیست به غضب می آید و از لوازم ایمان این است
اما اگر منظور ایشان این باشد که اگر امری مکروه و منفور نفس انسان باشد که او را به خشم می آورد و شخص حلیم اصلاً برای این امور به خشم نمی آید تا بخواهد آن را کظم کند و فرو بخورد این حرف حرف درست و دقیقی است به نظرم!
مصداق قرآنی آن هم می شود این آیه شریفه:
وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا ﴿۶۳- فرقان﴾
و بندگان خداى رحمان کسانىاند که روى زمین به نرمى گام برمىدارند
و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ مىدهند (۶۳)
امیر مؤمنان علی (علیه‌السلام) فرمود: «لا حلم کالصبر والصمت; (3)
هیچ حلمی مانند صبر و سکوت نیست.»
بر این اساس، صابر بودن و توان بر سکوت کردن، از مظاهر مهم حلم است، و با این تعبیر شاید بتوان گفت ملکه حلم از ملکه صبر بالاتر است!
و
زمانی هم صمت و سکوت کردن برای یک شخص به صورت ارادی حاصل می شود که شخص حقیقت مالک بر نفس خود باشد!!!!!!
همانطور که حدیث امام حسن علیه السلام به این مسئله تصریح دارد که حلم تسلط بر خویشتن است!
در تاپیک آخرین تاپیک مفصل علی 110 در تالار گفتگوی بیداری اندیشه هم از قول یکی از شاگردان بزرگ استادِ استاد ذکر کردم که ایشان فرمود: هر وقت کسی خواست حرفی بزند اگر جلوی خود را گرفت روحش بزرگ می شود اما اگر نتوانست و به زبان آورد نفسش چاق می شود!
در حدیث جنود عقل و جهل امام صادق علیه السلام صفتی که در مقابل حلم آمده است سفه است:
وَ الْحِلْمُ وَ ضِدَّهَا السَّفَهَ- (4)
و حلم و ضد آن که سفاهت است.
و از باب تعرف الاشیاء باضدادها خوب است که معنی سفاهت را ببینیم تا بهتر با معنی حلم آشنا شویم:
«حلم از نشانه های تعادل در قوه ی غضب است!
و نشانه ی حاکمیت قوای عقل بر قوه ی غضب است،
ملکه ای است که نفس به واسطة آن به طمأنینه می رسد
و بر این اساس زود و بی موقع، قوه غضب او به هیجان در نیاید،
و اگر بر خلاف میل نفسانی او چیزی رخ دهد و به او مکروه یا ناگواری رسد از حوصله بیرون نرود و کنترل خود را از دست نمی دهد.»(5)
در مقابل آن: « سفه به فتح فاء است از« سَفِهَ »
به معنای سبکی و خفّت است
در مقابل آن سکونت و شکیبایی
و آن ملکه ای است که بواسطه آن نفس از کنترل قوای عقل خارج شود و قوه ی غضب بر قوه ی عقل حاکم شود
و در مقابل ناملایمات سازگار نباشد»(6)
و از روی جهالت، افسار گسیخته شود و غضبش به جوش آید و خوددار نباشد،
و این از شُعب افراط قوه غضب است
و از نشانه های این است که قوه عقل مالک بر قوه ی غضب نیست!.(7)
و چون کسی که عقلش حاکم بر قوة غضبیه نیست جاهل و سبک مغز و خفیف العقل است از خلاف حلم به سفاهت تعبیر شده است، نه آنکه جوهراً معنای سفه ضد حلم باشد.»(8)
حالا یعنی چی جوهراً سفه در مقابل حلم نیست؟
از نظر جوهری غضب در مقابل حلم است
اما چون از مهمترین ریشه های حلم در شخص وجود علم حقیقی است! و آگاهی حقیقی به اینکه خیلی چیزها حقیقتاً ارزش غضب ندارد! از طرف دیگر شخص سفیه و بی خرد هم حقیقتاً به خاطر چیزهایی که حقیقتاً ارزش غضب ندارد به علت جهل و نادانی و بی خردی اش به غضب می آید! بر این اساس ضد حلم را سفه آورده اند!
اما چه کنیم تا حلیم شویم؟!
حلم لوازمی دارد
تا شخص بینشش نسبت به دنیا فانی و وقایع آن درست نشود حقیقتاً نمی تواند حلیم شود!
یک مثال ساده می زنم!
فرض کنید دو نفر به مدّت 5 دقیقه می خواهند مسافرتی داشته باشند!
شما اگر بر روی یک صندلی بنشینید و این صندلی بسیار صندلی ناراحتی باشد و هوای داخل ماشین هم بسیار گرم و نامطبوع باشد اما به شما بگویند که مدت زمان سفر شما بسیار کوتاه است شما بسیار راحت این سختی را تحمل می کنید! و بدون جزع و فزع آن 5 دقیقه را سپری می کنید!
اما اگر به شما بگویند که مدت زمان سفر شما بسیار طولانی است تحمل شما از همان ابتدا برای شما سخت خواهد بود!!! و از همان 5 دقیقه اول هم شروع به بی تابی و گلایه می کنید
حال اگر بینش به دنیا اصلاح شده باشد و آن را اقامتگاه نبینیم و مسافرخانه ببینیم و همان بینشی که اولیا خدا به دنیا دارند و بعد از مرگ که حقایق برای انسان مکشوف شد همه ی انسان ها به آن بینش می رسند در همین دنیا داشته باشیم که آن گذرا و بسیار ناچیز بودن عمر دنیا و فانی بودن نعمات آن است در مقابل بسیار طولانی بودن عمر بی نهایت آخرت و باقی و ابدی بودن نعمات آن، گذشتن از بسیاری از مشکلات و سختی های زندگی برای انسان سهل می شود!
استادِ استاد به کسانی که از مشکلات و سختی های دنیا و توهین جاهلان نزد ایشان گلایه می کردند همیشه می فرمایند:
این نیز بگذرد!
قرآن کریم در آیات ۱۱۲ و ۱۱۳ سوره مومنون از زبان کسانی که در روز قیامت درباره مدت درنگی که در دنیا داشته اند مورد سوال واقع شدند نقل قول می کند که:
" قَالَ کَمْ لَبِثْتُمْ فِی الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِینَ - قَالُوا لَبِثْنَا یَوْمًا أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ ...".
خداوند مىگوید: چند سال در روى زمین توقّف کردید؟
مىگویند: تنها به اندازه یک روز، یا قسمتى از یک روز!
اصلاح بینش و نوع نگاه به مسائل و زاویه دید باعث می شود تا نوع برخور اشخاص در وقایع یکسان بسیار با هم متفاوت باشد!
مثالهای متعدد دیگری از سیره معصومین و اولیای خدا در موقعیت هایی که می تواند هر یک از ما را به غضب درآورد وجود دارد که ریشه این نوع نگرش و بینش به هستی است که متأسفانه حوصله اش نیست و شاید حوصله خواننده هم نباشد تنها به ذکر دو مورد از آنها اکتفا می کنم:
موفق بن احمد خوارزمی در کتاب مقتل الحسین (علیه السلام) روایت کرده که
امام حسن (علیه السلام) گوسفندی داشت که بدان علاقه داشت،
روزی مشاهده کرد که پای آن گوسفند شکسته شده،
به غلامش فرمود : چه کسی پای این گوسفند را شکسته؟
پاسخ داد: من!
فرمود: چرا؟
گفت: می خواستم تا شما را غمگین کنم!
امام (علیه السلام) فرمود: اما من تو را خوشحال خواهم کرد، و تو در راه خدا آزادی! و در روایت دیگری است که فرمود:
«لا غمن من امرک بغمی»
(من نیز غمگین می کنم آن کسی را که به تو دستور داده تا مرا غمگین کنی یعنی شیطان)
و به دنبال آن او را آزاد کرد. (9)
موالیان و پیشوایان ما چگونه اند و ما چگونه ایم
واقعاً با چه رویی خود را شیعه می نامیم؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
یا در جای دیگر «نقل شده که روزی مالک اشتر، سردار سپاه علی علیه السلام از بازار عبور کرد.
شخصی از بازاریان که او را نمی شناخت، برای مسخره کردن او، پوست خربزه ای به طرف مالک پرتاب کرد. اما مالک اعتنائی به او ننمود و براه خود ادامه داد.
بازاریان به آن مرد خبر دادن که این فردی که تو او را مسخره کردی، مالک اشتر سردار نظامی لشکر اسلام است.
آن مرد هراسان شد و برای عذرخواهی بدنبال مالک رفت.
او مالک را در مسجد یافت و عذرخواهی کرد.
مالک گفت: من قصد نداشتم به مسجد بیایم. ولی وقتی این حرکت را از تو دیدم، به مسجد آمده و نماز خواندم و برایت دعا کردم تا خدا تو را بیامرزد.»
در این موارد اشخاصی از روی جهالت اعمالی بر ضد آن بزرگان انچام داده اند که برای نفس هر شخصی طبیعتاً مکروه است اما ایشان به واسطه وجود صفت حلم اینچنین برخورد کردند!
البته قصه ی جایی که رخدادی حادث شود که مکروه و منفور خداست متقاوت است و آنجا اگر برای نصرت دین خدا شخص از روی ایمان و غیرت دینی غضب کند (آنهم تحت تسلط قوه ی عقل مانند جریان معروف امیرالمومنین و عمر ابن عبدود در جنگ خندق) این بسیار ممدوح و از لوازم ایمان است!!
اگر به دردتان خورد التماس دعا برای پدر و مادرم!
یا علی
خداوند هادی و نگهدار همه ما
(1) امام باقر علیه السلام فرمودند: «لأوّاه الدعاء»:اوّاه کسی است که بسیار دعا و نیایش کند. بحارالانوار، ج ۹، ص ۲۹۳.
(1) بحار، ج78،، ص102.
(2) بحار، ج77، ص78.
(4) الکافی، ج1، ص: 21
(5)معجم الفروق الغویه، ص 200
(6)تاج العروس، ج9، ص 390
(7)زبیدی می گوید: السَّفه: خفیف العقل
(8)شرح جنود عقل وجهل، مقصد 20، ص 367
(9) ملحقات احقاق الحق، ج 11، ص 117