حکمت ناب (25)

مولی امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

 إنّکم إن أطَعتُم سَورَةَ الغَضَبِ أورَدَتکُم نِهایَةَ العَطَبِ.
عُقوبَةُ الغَضُوبِ و الحَقُودِ و الحَسُودِ تَبدَأُ بأنفُسِهِم.
مِن طَبائعِ الجُهّالِ التَّسَرُّعُ إلَى الغَضَبِ فی کُلِّ حالٍ.

 اگر از تندىِ خشم فرمان ببرید، شما را به نقطه پایان هلاکت می‌برد.
کیفر افراد عصبانى و کینه‌توز و حسود، نخست به خودشان مى‌رسد.
از خوى مردمان نادان این است که در هر حالى زود خشم مى‌گیرند.

 غرر الحکم (تمیمی آمدی): ج۱، ص۲۷۱ - ج۱، ص۴۶۶ - ج۱، ص۶۷۷


 حضرت امام هادی علیه السلام:

 اَلغَضَبُ عَلى مَن تَملِکُ لُؤمٌ.

 بر زیردستان خشمگین‌شدن نشانه پَستى است.

نزهة الناظر (حلوانی):  ج۱،  ص۱۴۱

حکمت ناب (23)

مولی امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

بِالحِلمِ عَنِ السَّفیهِ تَکثُرُ الأنصارُ علَیهِ.

با حلم ورزیدن و خشمگین نشدن تو در مواجهه با شخص سفیه و نادان، یاوران [تو] علیه او زیاد مى‌شوند.

 نهج البلاغه (سید رضی): حکمت ۲۲۴

حکمت ناب (22)

مولی امیرالمؤمنین علی علیه‌ السلام:

 العَفْوُ عَنِ المُقِرِّ لاعَنِ المُصِرِّ.

 عفو گذشت سزاوار کسی است که به خطاهای خود اعتراف و اقرار می‌کند، نه آن کسی که از تقصیرات و خطاهایش دست‌بردار نیست و به آن اقرار هم نمی‌کند.

 نزهة الناظر (حلوانی): ج۱، ص۵۵

مولی امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

 ألعَفوُ یُفسِدُ مِنَ اللَّئیمِ بِقَدر إصلاحِهِ مِنَ الکَریمِ.

 عفو و گذشت به همان اندازه که در اصلاح شخص بزرگوار موّثر است شخص  فرومایه را تباه می‌کند.

 کنز الفوائد (کراجکی طرابلسی): ج۲، ص۱۸۲


 برخی صفات شخص لئیم و فرومایه که گذشت درباره‌اش جایز نیست و موجب تباهی بیشتر او می‌شود (طبق احادیث امیر مؤمنان علی علیه السلام):

 هر قدر جایگاه دنیوی‌اش بالا رود بیشتر خود را گُم می‌کند.
 حیا ندارد.
 بسیار بخیل است.
 اگر به او چیزی عطا کنند و لطفی نمایند، بسیار ناشکر و ناسپاس است.
 بسیار خلف وعده می‌کند.
هر گاه قدرت پیدا کند (و مطمئن باشد کسی متعرّض طغیانش نمی‌شود) فحش می‌دهد!
 موقعی که باید یاری رساند، انسان را تنها می‌گذارد.
بر زیردستانش همیشه خشم می‌گیرد.
و...

اللَّئیمُ إذا بَلغَ فَوقَ مِقدارِهِ تَنَکَّرَت أحوالُهُ. (غرر الحکم (تمیمی آمدی):  ج۱، ص۹۶)
اللَّئیمُ لا یَستَحیِی. (غرر الحکم (تمیمی آمدی):  ج۱، ص۵۷)
یُستَدَلُّ علَى اللَّئیمِ ب...ذَمیمِ البُخلِ. (غرر الحکم (تمیمی آمدی): ج۱، ص۸۰۰)
اللَّئیمُ... و إذا اُعطِیَ جَحَدَ. (غرر الحکم (تمیمی آمدی):  ج۱، ص۸۲)
اللَّئیمُ... و إذا وَعَدَ أخلَفَ. (غرر الحکم (تمیمی آمدی):  ج۱، ص۸۲)
اَللَّئِیمُ إِذَا قَدَرَ أَفْحَشَ. (غرر الحکم (تمیمی آمدی):  ج۱، ص۸۲)
إیّاکَ أن تَعتَمِدَ علَى اللَّئیمِ؛ فإنّهُ یَخذُلُ مَنِ اعتَمدَ علَیهِ. (غرر الحکم (تمیمی آمدی): ج۱، ص۱۶۶)

و...

حکمت ناب (17)

چرا خیلی از مواقعی که تصمیمات خوبی داریم، غالباً‌ در عملی کردنشان مشکل پیدا می‌کنیم؟
یعنی عزم و اراده کافی در وجودمان برای عملیاتی شدن خیلی از تصمیم‌های خوبمان نداریم.
 از مهمترین دلایل این مشکل رایج:

مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهما السلام:

اللّهوُ یُفسِدُ عَزائمَ الجِدِّ.

پرداختن به لهویات، تصمیمات جدّى را تباه مى‌کند.

غرر الحکم (تمیمی آمدی): ج۱، ص۱۲۵

پ.ن: علامه طباطبایی درکتاب تفسیر المیزان، لهو را کاری دانسته است که مشغول‌شدن به آن انسان را از کارهای مهمش باز می‌دارد.

حکمت ناب (15)

مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهما السلام:

لولا التَّجارِبُ عَمِیَتِ المَذاهبُ، و فی التَّجارِبِ عِلمٌ مُسْتَأنَفٌ.

اگر تجربه‌ها نبود، راه‌ها پوشیده مى‌ماند
و در تجربه [کردن]ها است که دانش جدید به‌دست مى‌آید.

الکافی (ثقة الاسلام کلینی):  ج۸، ص۱۸

پ.ن: بشر به همین یک توصیه در رنسانس عمل کرد و بر اساس آن تحول در تولید علم به وجود آمد...

حکمت ناب (12)

 مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهما السلام:

المُنافِقُ لنَفسِهِ مُداهِنٌ، و علَى النّاسِ طاعِنٌ.

منافق نسبت به خودش مسامحه روا مى دارد ولی در مقابل از مردم خرده‌گیرى مى کند.

غرر الحکم (تمیمی آمدی): ج۱، ص۱۱۲


پ.ن: وقتی انسان تقصیرهای بزرگ خودش را نادیده می‌گیرد و قبول نمی‌کند و ناچیز می‌شِمُرَد و در عین حال، به اشکالات ریز و درشت دیگران گیر می‌دهد و آنها را سرزنش می‌کند، یعنی ریشه‌های درخت نفاق، دورویی و ظاهرفریبی در قلبش دارد عمیق‌تر و کلفت‌تر می‌شود...

حکمت ناب (10)

مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهما السلام:

رَزانَةُ العَقلِ تُختَبَرُ فِی الفَرَحِ وَ الحُزنِ.

سنگینى [و سبکى‏] عقل، در هنگام شادی و غم مشخص می‌شود.

 غرر الحکم (تمیمی آمدی): ج۱، ص۳۸۹

یعنی انسانی موفق است و کمالات انسانی رسیده است که در حالت شادی یا غم بتواند تحت فرمان عقلش عمل کند و عاقلانه تصمیم‌بگیرد، عاقلانه سخن‌بگوید و عاقلانه رفتارنماید و این غلیان احساسات (چه از جنس شادی و چه به خصوص از جنس غم) نتواند بر عملکرد قوای عقلانی او اثر بگذارد!

حکمت ناب (8)

مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهما السلام:

 لا حُمقَ أعظَمُ مِن الفَخْرِ.

حماقتى بالاتر از فخرفروشى نیست.

عیون الحکم (واسطی لیثی):  ج۱، ص۵۳۷

پ.ن: طبیعتاً در رابطه با دوستان و نزدیکان خود اگر مرتکب فخرفروشی شدیم، یعنی بالاترین حماقت ممکن را در رابطه خود به خرج داده‌ایم، پس انتظار پایدار بودن و حقیقی بودن و عمیق بودن و صمیمی بودن آن رابطه را نباید داشته باشیم!

همچنین اگر خواستید میزان حماقت خود یا دیگران را بسنجید، یکی از ملاک‌هایش میزان فخرفروشی خودتان یا دیگران است!

ostentation

حکمت ناب (6)

 مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهما السلام:

العَفوُ یُفسِدُ مِنَ اللَّئیمِ بِقَدرِ إصلاحِهِ مِنَ الکَریمِ.

گذشت، به همان اندازه که شخص بزرگوار را اصلاح می‌کند، شخص فرومایه و پست را فاسدتر می‌گرداند.

کنز الفوائد (کراکجی): ج۲، ص ۱۸۲

پ.ن: در روایات صفات مختلفی برای شخص لئیم و پست که عفو و گذشت بیشتر او را به تباهی و فساد می‌کشاند بیان شده، از جمله:
1)‌ اهل انجام کارهای ناشایست است، آن هم به صورت علنی و بدون هیچ شرم و حیایی. (کنز العمال (متقی هندی): ص۶۸۱)
2) نه تنها خودش حاضر نیست برای کمک به نیازمندان واقعی پولی خرج کند، بلکه حتی دیگران را هم از این کار منع می کند و دوست ندارد دیگران هم برای نیازمندان واقعی پولی خرج کنند! هم خودش بخیل است و هم دیگران را از سخاوتمند بودن منع می‌کند! (بحار الانوار (علامه مجلسی): ج۱۸، ص۳۵۶)

3) به زنان اهانت می‌کند و آن‌ها را تحقیر می‌نماید. (کنز العمّال (متقی هندی): ج16، ص 371)

4) به زیر دست خود زور می‌گویند و در مقابل بالا دست خود خوار و زبون هستند. (الکافی (ثقة الاسلام کلینی): ج۲؛ ص۲۳۲)
5) اهل فریب دادن و گول زدن مردم هستند. (امالی (شیخ طوسی): ح۴۶۲)

اون موارد 3 و 4 واقعاً تأمّل‌برانگیز هستند...!!!

خلاصه اگر در رابطه گذشت کردید و در طرف مقابلتان اثر مطلوب نگذاشت که هیچ، او را در رفتار نادرستش جری‌تر کرد، بدانید که طرف مقابلتان اولاً انسانی بزرگوار نیست، در ثانی انسانی پست و لئیم است و ثالثاً هم دوست مناسبی نیست!

حکمت ناب (5)

مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهما السلام:

إیّاکَ أن تُکرِّرَ العَتبَ؛ فإنّ ذلکَ یُغری بالذَّنبِ، و یُهَوِّنُ العَتبَ.

از سرزنش کردن‌هاى مکرّر بپرهیز؛ زیرا این‌کار [شخص مقابل را] بر تکرار خطاهایش جرى مى‌کند و عتاب را بى‌‌تأثیر مى‌سازد.

غرر الحکم (تمیمی آمدی): ج۱، ص۲۵۹

پ.ن: یعنی انسان بر اثر سرزنش مکرّر دچار لجاجت می‌شود!